Toen de gemeente Utrecht eind jaren 90 van de vorige eeuw op zoek was naar ruimte voor de realisatie van 30.000 nieuwe woningen met bijbehorende voorzieningen werd de blik gericht naar het gebied aan de westkant van de stad. Onder de naam Leidsche Rijn is hier in een periode van 25 jaar het agrarische gebied met veel groen en water omgevormd tot een modern stadsdeel met vernieuwende architectuur. Centraal in dit plan ligt het deelgebied ‘t Zand. Van oudsher was dit een gebied met monumentale boerderijen, kassen, schoorstenen, sloten en weilanden. Maar de historie gaat veel verder terug. Het is ook de vindplaats van een Romeinse nederzetting en het vroegere stroomgebied van de Rijn. Nu is het vooral gericht op wonen maar in het hart is het verleden bewaard gebleven in het park Groot Zandveld. In dit park is een prominente plaats ingericht voor MFA Het Zand.
De multifunctionele accommodatie Het Zand is destijds door architect VenhoevenCS ontworpen als een futuristisch ruimteschip met een high-tech uitstraling en dito materiaalgebruik in de gevel. Opvallend is dat een grote gemetselde schoorsteen, die behoorde bij de met kolen gestookte kassen, is gehandhaafd en zo de verbinding vormt tussen verleden, heden en toekomst.
Het gebouw, dat in 2006 in gebruik werd genomen, biedt onderdak aan een verscheidenheid aan functies, zoals 2 basisscholen, een kinderdagverblijf en kinderopvang, een buurtcentrum, een theaterzaal en een sporthal. Aronsohn was verantwoordelijk voor het constructieontwerp. Het skelet wordt gedragen door een paalfundering en balken en poeren van ter plaatse gestort beton. Ook de beganegrondvloer is ter plaatse uitgevoerd. De opgaande kolommen en wanden, uitgevoerd in prefab beton, zijn grotendeels in het zicht en zijn met veel aandacht voor de detaillering vormgegeven.
De verdiepingvloeren en het dak van de onderwijsgedeelten zijn van massief beton waarin registers voor betonkernactivering zijn opgenomen. Het dak boven de sporthal bestaat uit geprefabriceerde dubbel-T platen om een grote kolomvrije ruimte mogelijk te maken. Op dit dak bevindt zich één van de schoolpleinen. Bijzonder was verder de inpandige hortus met glazen gevel en dak, die als een soort binnen kas weer een link met het verleden maakte.
Door wijzigingen in de onderwijsvormen en door veranderde gebruikerswensen voldeed het gebouw qua indeling echter niet meer aan de huidige standaard. Ook het binnenklimaat, de luchtkwaliteit en de akoestiek waren niet naar wens.
Voor opdrachtgever Gemeente Utrecht het sein om plannen in gang te zetten voor een grootscheepse renovatie en uitbreiding die moest leiden tot een meer kindvriendelijk, beter toegankelijk, gezonder en toekomstbestendiger onderwijsgebouw. Daarbij had men een verbeterde indeling en routing voor ogen, welke de multifunctionaliteit van het gebouw moest verbeteren. Reden genoeg om de ruim 7.500 m² grote accommodatie volledig te renoveren en te verbouwen en volledig te voorzien van een nieuwe luchtbehandelingsinstallatie. Daarnaast wordt het langgerekte gebouw aan beide uiteinden flink uitgebreid met in totaal ruim 1.300 m², volledig in stijl van de aanwezige architectuur.
Aronsohn maakte opnieuw deel uit van het ontwerpteam en ook architect VenHoevenCS kreeg de kans om de zorgvuldige en markante vormgeving te bewaken. Ook in het ontwerptraject hadden we te maken met veranderende regelgeving en aangepaste behoefte aan onderwijsplekken. In het najaar van 2020 kon het ontwerptraject worden afgerond en werd de aanbesteding in gang gezet. In mei 2021 ging de eerste paal de grond in.
De werkzaamheden zijn gestart met de uitbreiding van de openbare basisschool Het Zand aan de oostzijde. Hier is een uitbreiding gerealiseerd van zo’n 14 meter met 3 bouwlagen. Voor de paalfundering is gebruik gemaakt van een trilling- en geluidsarm systeem om de overlast voor de gebruikers tot een minimum te beperken. De uitbreidingen bestaan verder uit een staalskelet met breedplaatvloeren en een dak van gasbetonplaten.
In fase 2 zijn de werkzaamheden in de voormalige hortus opgepakt. In deze binnenruimte is nu een betonnen beganegrondvloer aangebracht ten behoeve van de huiskamer van het buurtcentrum. Deze vormt tevens de fundering van de nieuwe trappenpartij. Daarbij is gebruikt gemaakt van een staalconstructie en staalplaat-betonvloeren om het gewicht beperkt te houden. Tegen de gevel aan de noordzijde is het gebouw over 1 bouwlaag uitgebreid voor de eigen entree van het buurtcentrum en de kinderopvang. De vormgeving hiervan is helemaal in lijn gehouden met de originele uitstraling.
Ten slotte is de westzijde verbouwd. Hier is voor Montessori basisschool Arcade een uitbreiding gerealiseerd boven op het voormalige buitenterras op de 2e verdieping. Door een opbouw van een staalconstructie met gasbeton dakplaten is hier zo’n 300 m² aan klaslokalen en multifunctionele ruimte toegevoegd. Om de toegankelijkheid tussen de verdiepingen te verbeteren zijn daarnaast diverse trapgaten en vides verplaatst. Op de begane grond is een kleine uitbreiding gerealiseerd die ruimte biedt aan de nieuwe entree.
Nu de bouwwerkzaamheden zijn afgerond en de stofschotten zijn verdwenen kunnen de gebruikers van het resultaat genieten. Ze zitten ruimer in hun jasje verder hebben alle ruimtes een mooie frisse uitstraling en de gebouwinstallaties voldoen daarnaast weer aan alle moderne eisen. Het Zand is klaar voor de toekomst.
Wil je meer weten over renovaties en transformaties door Aronsohn? Klik dan hier.
Lees hier meer over MFA Het Zand.
