Het Zandkasteel transformatie

Het Zandkasteel: van bankgebouw naar bruisend wooncomplex

In het hart van Amsterdam Zuidoost onderging een iconisch bouwwerk een indrukwekkende transformatie. Het voormalige hoofdkantoor van de Nederlandse Middenstand Bank (NMB), die later opging in de ING Bank, heeft een tweede leven gekregen als een modern wooncomplex. Dit bijzondere gebouw uit 1983-1986 en ontworpen door Alberts & Van Huut Architecten, heeft zijn robuuste karakter behouden. Het biedt nu ruimte aan woningen, kantoren, winkels en een internationale school.

Het complex dat eind jaren ’80 al snel de bijnaam ‘het Zandkasteel’ kreeg en nu officieel de naam draagt, is in het verleden alom geprezen. Het ontving in 1987 de prestigieuze Betonprijs in de categorie utiliteitsbouw. In de jaren ‘90 werd het bestempeld als het meest gewaardeerde moderne gebouw van Nederland en in 2017 werd het benoemd tot het eerste gemeentelijk monument van Amsterdam Zuidoost. Daarnaast was het met een oppervlakte van 86.000 m² een van de grootste bedrijfspanden van Amsterdam.

Zandkasteel

De weg naar transformatie

Eind 2015 werd duidelijk dat het imposante complex een nieuwe bestemming zou krijgen. ING was inmiddels geen eigenaar meer van het complex en had een huurcontract tot 2019. In de plannen van de nieuwe eigenaar (G&S Vastgoed en OVG Real Estate), werd eerst uitgegaan van zo’n 500 appartementen, maar uiteindelijk zijn er 263 appartementen gerealiseerd en een internationale school. Architect Max van Huut werd opnieuw ingeschakeld om het ontwerp met respect voor het origineel aan te passen.

In december 2019 werden zeven van de tien torens verkocht aan woningbouworganisatie Wonam en projectontwikkelaar Zadelhoff. Deze partijen hebben de zeven torens getransformeerd tot moderne appartementen. Behalve appartementen is in het complex ruimte gemaakt voor maatschappelijke voorzieningen, een auditorium, winkels en ontmoetingsruimtes. Daarnaast omvat het complex een openbare binnenstraat met kantoor- / flexruimtes en horeca van in totaal 12.000 m2. In opdracht van de gemeente Amsterdam transformeerde Van Wijnen de andere drie torens tot een internationale school.

Oorspronkelijke constructie

Aronsohn is de oorspronkelijke constructeur van het pand en beschikt over een zeer compleet constructief archief. Het Zandkasteel bestaat uit tien torens van wisselende hoogtes, met licht hellende muren en een speelse vorm die samen een grillige ‘S’ vormen. De tien torens zijn allemaal gebouwd op een podium bestaande uit een interne straat met dubbele verdiepingshoogte en onder het hele plot een parkeergarage op maaiveldniveau.

De oorspronkelijke constructie is opgebouwd uit een betonnen casco, bestaande uit een centrale kern voor stabiliteit en verdeling van de vloerbelasting, dragende kolommen in de tussenruimtes en gevelelementen die scharnierend aan de vloeren verbonden zijn. De belastingen uit de gevelelementen worden op de eerste verdieping via kolommen afgedragen naar de fundering.

In de naastgelegen plattegrond is één van de bouwdelen weergegeven. Dit structuur komt regelmatig terug in de overige bouwdelen.

: Plattegrond bouwdeel

Van bank naar appartementen

Door alle kennis van de oorspronkelijke constructies is Aronsohn ook weer betrokken bij de transformatie van het Zandkasteel. Voor de transformatie zijn verschillende ingrepen noodzakelijk geweest. Zo zijn bestaande raampartijen vergroot om meer daglicht toe te laten, zijn er wanddoorbraken gerealiseerd voor installaties en doorgangen. Daarnaast zijn er vloersparingen gemaakt voor noodtrappenhuizen en installaties. Verder werden er nieuwe vloeren toegevoegd voor bergingen en nutsvoorzieningen in bestaande vides. Bovendien werd de brandwerendheid van de bestaande constructie getoetst en aangepast aan de huidige eisen voor woningbouw.

Om de toegankelijkheid te verbeteren, kregen liften extra stopplaatsen en werd een noodtrappenhuis toegevoegd in een van de torens. Dit vereiste diverse doorbraken in de bestaande constructie. Daarnaast zijn balustrades en relingen aangepast en zijn ruimtes op de begane grond ingericht voor inkoop en installaties.

Een andere belangrijke aanpassing betrof de gevels. Omdat de oorspronkelijke ramen relatief klein waren, moesten deze vergroot worden om een prettige woonomgeving te creëren. Op sommige plekken zijn extra ramen toegevoegd, waarbij stalen portaalconstructies werden toegepast om de dragende functie van de bestaande betonnen binnenspouwbladen te ondersteunen.

Het podium onderging eveneens aanpassingen om nieuwe functies te kunnen faciliteren. Dankzij de robuuste bestaande betonconstructie bleken grootschalige versterkingen niet nodig, waardoor de transformatie relatief efficiënt kon verlopen.

Nieuw tijdperk voor Het Zandkasteel

Met de succesvolle transformatie van Het Zandkasteel is een uniek stuk architectuur behouden gebleven en nieuw leven ingeblazen. Waar ooit bankmedewerkers door de gangen liepen, genieten bewoners sinds 2023 nu van een moderne woonomgeving met alle gemakken binnen handbereik. De combinatie van behoud van erfgoed en innovatieve herbestemming maakt dit project een inspirerend voorbeeld van duurzame stedelijke ontwikkeling.

Lees hier meer over de oude NMB Bank.

Krikor Cekem

Projectleider | Aronsohn Constructies

Betrokken partijen:

Opdrachtgevers \ Wonam, Zadelhoff en gemeente Amsterdam
Architect \  Alberts & van Huut Architecten (oorspronkelijk en transformatie)
Adviseur constructies \  Aronsohn Constructies
Uitvoerende partijen \  IBB Kondor (7 torens) en Van Wijnen (3 torens)

Status complex \ Gemeentelijke monument
Vloeroppervlak \ 86.000m2 waarvan 58.000m2 kantoor en 28.000m2 parkeergarage

Werkzaamheden Aronsohn:

Constructief ontwerp
Bestektekeningen
Detailtekeningen en berekeningen